ซีสต์ที่ไตถือเป็นเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง พบน้อยมากที่จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ โรคนี้สามารถพบได้ในทุกช่วงอายุ แต่ส่วนใหญ่มักพบในผู้สูงอายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป โดยเพศชายมีอัตราการเกิดซีสต์ที่ไตสูงกว่าเพศหญิง บทความนี้จะกล่าวถึงสาเหตุ อาการ และวิธีการรักษาโรคนี้
1. ซีสต์ที่ไตคืออะไร?
ซีสต์ที่ไตคือก้อนเนื้อรูปทรงกลมหรือวงรี ภายในบรรจุของเหลว เกิดขึ้นบนผิวของไต ซีสต์ที่ไตชนิดเดี่ยวเป็นชนิดที่พบได้บ่อยที่สุด โดยปกติซีสต์ชนิดนี้จะไม่แสดงอาการใดๆ และมักตรวจพบโดยบังเอิญระหว่างการอัลตราซาวนด์ช่องท้อง
ซีสต์ที่ไตแบ่งออกเป็น 2 ประเภท:
- ซีสต์ที่ไตแบบโครงสร้างธรรมดา (ซีสต์เดี่ยว): เป็นก้อนเนื้อที่มีผนังบาง ภายในมีของเหลวใส และมักไม่เป็นอันตราย
- ซีสต์ที่ไตแบบโครงสร้างซับซ้อน: มีผนังหนา มีผนังกั้น และภายในบรรจุของเหลวข้น ในบางกรณีซีสต์ชนิดนี้อาจพัฒนาเป็นมะเร็งได้ แม้ว่าจะมีโอกาสน้อย แต่ก็ควรได้รับการตรวจติดตามอย่างใกล้ชิดจากแพทย์
ผู้ป่วยอาจมีซีสต์ที่ไตหนึ่งก้อนหรือหลายก้อน เกิดขึ้นที่ไตข้างเดียวหรือทั้งสองข้าง ในกรณีที่ไตทั้งสองข้างมีซีสต์มากกว่า 3 ก้อนต่อข้าง จำเป็นต้องตรวจติดตามและแยกความแตกต่างระหว่างไตที่มีซีสต์หลายก้อนกับโรคไตแบบหลายซีสต์ หากเป็นโรคไตแบบหลายซีสต์ ไตจะมีขนาดใหญ่ขึ้น แต่ในกรณีที่ไตมีซีสต์หลายก้อน ไตจะไม่ใหญ่ขึ้น และหากผู้ป่วยมีภาวะไตวายเรื้อรัง ไตจะหดตัวลง
โรคไตที่มีซีสต์อีกชนิดหนึ่งที่อาจพบในเด็กคือโรคไตหลายซีสต์ชนิด loạn sản (Multicystic dysplastic kidney) ซึ่งเป็นความผิดปกติแต่กำเนิด ซีสต์ที่ไตจะก่อตัวขึ้นในร่างกายตั้งแต่ช่วงที่ยังเป็นทารกในครรภ์
2.อาการของซีสต์ที่ไต
ซีสต์ที่ไตส่วนใหญ่ไม่เป็นอันตรายและไม่แสดงอาการทางคลินิก ดังนั้น ผู้ป่วยมักจะตรวจพบซีสต์โดยบังเอิญจากการอัลตราซาวนด์หรือเมื่อซีสต์มีขนาดใหญ่ขึ้นและทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน
อาการบางอย่างของซีสต์ที่ไตที่ผู้ป่วยอาจพบได้แก่:
- ปวดบริเวณสะโพก ท้อง หรือน้องเนื่องจากก้อนเนื้อมีขนาดใหญ่ขึ้นและไปกดเบียดเนื้อเยื่อข้างเคียง
- ปัสสาวะมีเลือดปนเมื่อซีสต์มีเลือดออก
- มีไข้เมื่อซีสต์ติดเชื้อ
- ความดันโลหิตสูงเนื่องจากก้อนเนื้อไปกดเบียดหลอดเลือดแดงที่ไต
3.สาเหตุของการเกิดซีสต์ที่ไต
ปัจจุบันผู้เชี่ยวชาญยังไม่สามารถสรุปสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดซีสต์ที่ไตได้ อย่างไรก็ตาม ปัจจัยต่อไปนี้อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรค:
- อายุมากกว่า 50 ปี
- เพศชายมีความเสี่ยงต่อการเกิดซีสต์ที่ไตมากกว่าเพศหญิง
- กำลังรับการล้างไต
- เป็นโรคไตเรื้อรัง
- มีความดันโลหิตสูง
- สูบบุหรี่เป็นประจำ
4.ซีสต์ที่ไตเป็นอันตรายหรือไม่?
ซีสต์ที่ไตจะเป็นอันตรายเมื่อซีสต์มีขนาดใหญ่ขึ้น อยู่ในตำแหน่งที่ไปกดเบียดอวัยวะอื่น หรือเมื่อผู้ป่วยได้รับบาดเจ็บในบริเวณซีสต์ ซึ่งจะนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่เป็นอันตราย ส่วนซีสต์ขนาดเล็กมักไม่ก่อให้เกิดอาการหรือเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
5.ภาวะแทรกซ้อนของซีสต์ที่ไต
ภาวะแทรกซ้อนของซีสต์ที่ไตที่ผู้ป่วยอาจพบได้แก่:
- การติดเชื้อของก้อนเนื้อ ทำให้เกิดอาการปวดและมีไข้
- ซีสต์แตก ทำให้ปวดหลัง ปวดสะโพกอย่างรุนแรง ปัสสาวะมีเลือดปน มีของเหลวรั่วไหล และติดเชื้อในกระแสเลือด
- ก้อนเนื้อมีขนาดใหญ่เกินไป ทำให้เกิดการอุดตันของท่อปัสสาวะ นำไปสู่การทำลายไตและการติดเชื้อ
- เลือดออกในซีสต์ อาจทำให้ซีสต์แตกหรือมีเลือดออกรอบๆ ไต
- ความเสี่ยงต่อการเกิดความดันโลหิตสูงและภาวะโป่งพองของหลอดเลือดสมอง
6.วิธีการวินิจฉัยซีสต์ที่ไต
เพื่อวินิจฉัยซีสต์ที่ไต แพทย์จะพิจารณาจากอาการทางคลินิกร่วมกับการตรวจวินิจฉัยการทำงานของไต วิธีการวินิจฉัยซีสต์ที่ไตที่นิยมใช้ได้แก่:
อัลตราซาวนด์ช่องท้อง
- การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan): ช่วยให้เห็นภาพซีสต์ที่ไตได้อย่างชัดเจน และสามารถแยกความแตกต่างระหว่างซีสต์ที่ไตชนิดไม่ร้ายแรงและชนิดร้ายแรงได้
- การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI): ใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยแพ้สารทึบรังสีหรือมีภาวะไตวาย
- การตรวจการทำงานของไต: ประกอบด้วยการตรวจเลือดและปัสสาวะ ช่วยประเมินการทำงานของไตและผลกระทบของซีสต์ต่อไต
หลังจากการตรวจและวินิจฉัย แพทย์จะให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับการติดตามซีสต์หรือวางแผนการรักษาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับแต่ละกรณี
7.คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับซีสต์ที่ไต
ต่อไปนี้เป็นคำถามและคำตอบเกี่ยวกับซีสต์ในไต:
1. ซีสต์ที่ไตสามารถรักษาให้หายได้หรือไม่?
ได้ ซีสต์ที่ไตส่วนใหญ่เป็นเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง จึงไม่จำเป็นต้องรักษา แต่หากมีภาวะแทรกซ้อน เช่น การติดเชื้อ ซีสต์แตก หรือมีการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ แพทย์จะแนะนำให้ผ่าตัดเอาก้อนซีสต์ออก ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วหลังการรักษา
2. ซีสต์ที่ไตควรหลีกเลี่ยงอาหารอะไรบ้าง?
หากได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นซีสต์ที่ไต ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงอาหารต่อไปนี้:
- อาหารที่มีโซเดียมสูง: เช่น อาหารแปรรูป อาหารแห้ง (ปลาแห้ง ปลาหมึกแห้ง บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป) ควรลดการปรุงรสอาหาร อาหารเหล่านี้จะทำให้ไตทำงานหนักขึ้น และเพิ่มความเสี่ยงต่อการบวมน้ำ ความดันโลหิตสูง และหายใจลำบาก
- อาหารที่มีโพแทสเซียมสูง: เช่น กล้วย แครอท ผักโขม มันฝรั่ง ส้ม หัวหอม นม และผลิตภัณฑ์จากนม หากซีสต์ทำให้ไตทำงานผิดปกติ ระดับโพแทสเซียมในเลือดจะสูงขึ้น ซึ่งอาจทำให้เกิดภาวะหัวใจหยุดเต้นหรือเสียชีวิตได้
- อาหารที่มีฟอสฟอรัสสูง: เช่น ช็อกโกแลต นมและผลิตภัณฑ์จากนม เครื่องในสัตว์ หอยนางรม
- อาหารที่มีโปรตีนสูง: เช่น เนื้อแดง เครื่องในสัตว์ อาหารทะเล การลดอาหารที่มีโปรตีนสูงจะช่วยควบคุมปริมาณกรดยูริกที่ไตดูดซึม
- อาหารทอด: ทำให้ไขมันอิ่มตัวเพิ่มขึ้น ส่งผลต่อสุขภาพของไต
- เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
