กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติก (Nephrotic Syndrome) เกิดขึ้นเมื่อไตได้รับความเสียหาย หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที อาจนำไปสู่อาการแทรกซ้อนที่อันตรายได้
กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกเกิดขึ้นเมื่อหน่วยไตที่เรียกว่าโกลเมอรูลัส (glomeruli) เกิดความเสียหาย ความเสียหายนี้นำไปสู่การรั่วไหลของโปรตีน (ซึ่งปกติจะถูกเก็บไว้ในพลาสมา) ออกมาในปัสสาวะในปริมาณมาก ส่งผลให้ระดับโปรตีนในเลือดลดลง
1. สาเหตุ
กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกอาจเกิดจากความเสียหายที่ไต ซึ่งเรียกว่ากลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกปฐมภูมิ สาเหตุของกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกปฐมภูมิ ได้แก่ โรคไตเปลี่ยนแปลงน้อยที่สุด โรคไตพังผืดโฟกัลเซ็กเมนทัล โรคไตเยื่อหุ้ม โรคไตเยื่อหุ้มชนิดเพิ่มจำนวน และโรคไตอักเสบชนิดเมซานเจียล
นอกจากนี้ กลุ่มอาการนี้อาจเกิดจากสาเหตุทุติยภูมิ ซึ่งพบได้น้อยในเด็ก แต่พบได้บ่อยในผู้ใหญ่ สาเหตุทุติยภูมิ ได้แก่ โรคเบาหวาน ภาวะครรภ์เป็นพิษ โรคลูปัส โรคอะไมลอยโดซิส โรคตับอักเสบบีและซี โรคเอดส์
มะเร็งบางชนิดที่ตรวจพบหลังจากพบกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติก แสดงให้เห็นว่ากลุ่มอาการนี้อาจมีความเชื่อมโยงกับมะเร็งปอด มะเร็งต่อมลูกหมาก และมะเร็งไขกระดูก ยาบางชนิด เช่น ยารักษาการติดเชื้อและยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs ก็มีความเชื่อมโยงกับกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกเช่นกัน
2. อาการ
ผู้ป่วยกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกส่วนใหญ่มักไม่มีอาการปวด อย่างไรก็ตาม การสะสมของน้ำในร่างกายอาจส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน อาการที่พบบ่อย ได้แก่
บวม: อาการบวมน้ำอย่างรุนแรง โดยเฉพาะบริเวณรอบดวงตา เท้า และข้อเท้า
มีฟองในปัสสาวะ: เนื่องจากมีโปรตีนในปัสสาวะมากเกินไป
น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น: เนื่องจากร่างกายกักเก็บน้ำไว้มาก
อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ไม่อยากอาหาร
อาการแทรกซ้อนของกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกที่พบบ่อย
กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกเป็นภาวะที่ซับซ้อน อาจนำไปสู่อาการแทรกซ้อนที่ร้ายแรงหลายอย่าง เช่น
2.1. ภาวะน้ำเกินในช่องเยื่อหุ้มต่างๆ
เป็นภาวะน้ำเกินในช่องเยื่อหุ้มต่างๆ: เช่น ท้องมาน (น้ำในช่องท้อง) น้ำในช่องเยื่อหุ้มอัณฑะ เยื่อหุ้มปอด หรือแม้กระทั่งเยื่อหุ้มหัวใจ
2.2. ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง
เมื่อระดับโปรตีนในเลือดลดลง ตับจะต้องทำงานหนักขึ้นในการผลิตไลโปโปรตีนเพื่อชดเชย ทำให้ระดับไขมันในเลือดสูงขึ้น
2.3. ลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด
เมื่อระดับอัลบูมินในเลือดลดลงอย่างรุนแรง อาจนำไปสู่ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำที่ไต นอกจากนี้ ในบางรายอาจเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำที่เชิงกราน หรือในกรณีที่พบได้ยากคือลิ่มเลือดอุดตันในปอด
2.4. ภาวะไตวายเฉียบพลันหรือเรื้อรัง
กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกทำให้ร่างกายสูญเสียอัลบูมินในเลือด ทำให้ความดันออสโมติกในเลือดลดลง ส่งผลให้ไตทำงานลดลง นี่เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อยและอันตรายมาก ในกรณีที่รุนแรง ผู้ป่วยอาจต้องได้รับการล้างไตหรือการปลูกถ่ายไต
2.5. ปัสสาวะเป็นเลือด
อาจพบเลือดปนในปัสสาวะเล็กน้อยหรือมองเห็นได้ชัดเจน เกิดจากความเสียหายที่ไตทำให้เม็ดเลือดแดงรั่วออกมาในปัสสาวะ บางครั้งอาจเกิดจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดแดงหรือหลอดเลือดดำที่ไต ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนของกลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติก
2.6. ภาวะทุพโภชนาการ
กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกทำให้ร่างกายสูญเสียโปรตีนในปัสสาวะมากเกินไป เมื่อเวลาผ่านไป ภาวะนี้อาจทำให้ร่างกายทรุดโทรมได้
2.7. อาการแทรกซ้อนจากผลข้างเคียงของยาที่ใช้รักษา
การรักษาด้วย corticosteroid และยากดภูมิคุ้มกันเป็นเวลานาน ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายลดลง ทำให้ร่างกายติดเชื้อได้ง่ายและควบคุมได้ยาก การติดเชื้อที่พบบ่อยคือการติดเชื้อที่ผิวหนังและเยื่อบุช่องท้อง
เป็นผลข้างเคียงจากยาที่ใช้รักษา
3. วิธีการรักษากลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติก
3.1. การรักษาเฉพาะ:
สำหรับการกำเริบของโรคครั้งแรก แพทย์มักจะสั่งจ่าย prednisolone (กลุ่ม corticosteroid) หากผู้ป่วยตอบสนองต่อการรักษา (ตรวจปัสสาวะ 24 ชั่วโมงไม่พบโปรตีนในปัสสาวะ หรือพบเพียงเล็กน้อย) ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาด้วย prednisolone ต่อไปโดยลดขนาดยาลงเรื่อยๆ จนกว่าโรคจะคงที่
หากไม่ตอบสนองต่อ prednisolone ผู้ป่วยอาจต้องได้รับการตรวจชิ้นเนื้อไต แพทย์จะใช้ผลการตรวจชิ้นเนื้อเพื่อกำหนดแนวทางการรักษาต่อไป
เมื่อโรคกำเริบซ้ำ หากกำเริบไม่บ่อย (น้อยกว่า 1 ครั้งใน 6 เดือน) ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาเช่นเดียวกับครั้งแรก หากกำเริบซ้ำบ่อย (2 ครั้งขึ้นไปใน 6 เดือน) หรือดื้อต่อ corticosteroid ผู้ป่วยจะได้รับยา prednisolone ในขนาดสูงเช่นเดียวกับครั้งแรกจนกว่าจะไม่มีโปรตีนในปัสสาวะ
หลังจากนั้น ผู้ป่วยจะได้รับยาในขนาดต่ำเพื่อคงอาการไว้ มีบางกรณีที่กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกดื้อต่อ corticosteroid และผู้ป่วยต้องใช้ยานานหลายปีโดยไม่สามารถหยุดยาได้
ยากดภูมิคุ้มกันจะถูกสั่งจ่ายในกรณีที่กลุ่มอาการไตอักเสบเนโฟรติกกำเริบซ้ำ ดื้อยา หรือมีอาการเป็นพิษจาก corticosteroid
ไม่ว่าผู้ป่วยจะตอบสนองต่อยา ดื้อยา หรือต้องใช้ยาต่อเนื่อง การตรวจสุขภาพเป็นประจำจะช่วยลดความเสี่ยงของการกำเริบของโรค หรือความเสี่ยงของการใช้ยาเกินขนาด ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงการเปลี่ยนขนาดยา หยุดยา หรือใช้ยาในขนาดเดียวกันเป็นเวลานานโดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
3.2. การรักษาตามอาการ
ในระยะแรกของโรคไตเนโฟรติก หากผู้ป่วยยังไม่ตอบสนองต่อการรักษาเฉพาะ การรักษาตามอาการอาจมีความจำเป็น ตัวเลือกสำหรับการรักษาตามอาการในกรณีนี้ประกอบด้วย:
ลดอาการบวม: ในระยะที่มีอาการบวมมาก ผู้ป่วยควรงดอาหารรสเค็มโดยเด็ดขาด ในระยะที่อาการบวมน้อยลง เพียงจำกัดอาหารรสเค็มในระดับปานกลาง โดยจำกัดปริมาณเกลือที่ได้รับในแต่ละวันประมาณ 5
กรัม ผู้ป่วยควรระมัดระวังปริมาณเกลือที่แฝงอยู่ในน้ำปลา ผงชูรส และเครื่องปรุงรสอื่นๆ
ใช้ยาขับปัสสาวะตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด
จำกัดการรับประทานโปรตีน เนื่องจากในระยะนี้โปรตีนจะสูญเสียไปทางปัสสาวะปริมาณมาก การรับประทานโปรตีนมากเกินไปจะทำให้เกิดภาวะพังผืดที่ไต หากการทำงานของไตเป็นปกติ ผู้ป่วยโรคไตเนโฟรติกสามารถรับประทานเนื้อปลาได้ประมาณ 300 กรัมต่อวัน (0.8-1 กรัมของโปรตีน/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน โดยเนื้อสัตว์ 1 ขีด ให้โปรตีนเฉลี่ย 20 กรัม)
การให้พลาสมาหรืออัลบูมินทางหลอดเลือดดำ เป็นวิธีการทดแทนโปรตีนที่ดีที่สุด ควรให้เมื่อผลตรวจระดับอัลบูมินในเลือดต่ำกว่า 20 กรัม/ลิตร
ลดความดันโลหิต: การลดความดันโลหิตโดยเฉลี่ยหรืออย่างน้อยการลดความดันโลหิตช่วงบน จะช่วยปกป้องไต ยาที่มักใช้ในการลดความดันโลหิตคือยาในกลุ่ม ACE inhibitors หรือ ARB เนื่องจากยามีฤทธิ์ในการลดโปรตีนในปัสสาวะ
ใช้ยาปฏิชีวนะเมื่อมีการติดเชื้อ และอาจใช้ยาอื่นๆ เช่น วิตามินดี 3 แคลเซียม ธาตุต่างๆ เพื่อลดผลข้างเคียงจากการใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ และผลกระทบจากการสูญเสียโปรตีนทางปัสสาวะ
ผู้ป่วยควรทำอย่างไรเมื่อพบว่าตนเองเป็นโรคไตเนโฟรติก?
การรักษาโรคไตเนโฟรติกมีความซับซ้อน ต้องควบคุมอาการของโรคให้ดี รักษาสาเหตุของโรค และหลีกเลี่ยงภาวะแทรกซ้อนจากยา ดังนั้น ผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคไตเนโฟรติกควรปฏิบัติตามคำ
แนะนำต่อไปนี้:
ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด ไม่หยุดยาหรือเปลี่ยนขนาดยาเอง สร้างรูปแบบการใช้ชีวิตที่มีระเบียบและมีสุขภาพดี
จำกัดอาหารที่มีไขมันสูง ลดการรับประทานไขมันและน้ำตาล
งดอาหารรสเค็มโดยเด็ดขาด เช่น เกลือ ผงชูรส ซีอิ๊ว น้ำปลา ในระหว่างที่อาการยังไม่คงที่
บริโภควิตามินและแร่ธาตุจากผักและผลไม้ ควรรับประทานอาหารที่มีแคลเซียมสูง
ใช้ยารักษาเช่น ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ ยาขับปัสสาวะ ยาปฏิชีวนะ ยาแก้ปวด อย่างถูกวิธี การใช้ยาในปริมาณที่เหมาะสมจะช่วยให้อาการของโรคทุเลาลงอย่างรวดเร็วและลดระยะเวลาในการรักษา
งดสูบบุหรี่ ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และสารเสพติดทุกชนิด
ภาวะแทรกซ้อนของโรคไตเนโฟรติกเป็นอันตรายหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที อาการของโรคจะเกิดขึ้นเป็นระยะๆ การรักษาที่ถูกต้องและทันเวลาจะช่วยให้อาการทุเลาลงได้อย่างสมบูรณ์ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากโรคมักจะกลับมาเป็นซ้ำ ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการติดตามและรักษาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาหลายปี
